Pokaz inwentarza i przemysłu drobnego w Wilkołazie 1909

Maciej Jastrzębski
Bez wątpienia ważnym i odświętnym wydarzeniem w życiu wsi przed I Wojną Światową były jednodniowe pokazy inwentarza i drobnego przemysłu. Pod patronatem Lubelskiego Towarzystwa Rolniczego przygotowywali je działacze kółek rolniczych we współpracy z Lubelskim Wydziałem Kółek Rolniczych, który wspierał organizatorów finansowo, wyszukiwał fundatorów nagród, zapewniał wreszcie sędziowską kadrę.

Na Lubelszczyźnie prowincjonalne wystawy odbyły się po raz pierwszy latem 1909 r. Urządzono je w Wilkołazie, Nałęczowie, Lubartowie, Krasnymstawie i Hrubieszowie. Dość dobrze takie wydarzenie, które odbyło się w Wilkołazie relacjonują ówczesne gazety.
W Wilkołazie wsi powiatu Janowskiego odbyła się z inicjatywy panów Hemplów ze Skorczyc, Wystawa Rolniczo-Przemysłowa. Był to pierwszy tego typu pokaz w guberni Lubelskiej.

W skład komitetu organizacyjnego weszli: L. Hempel (przewodniczący), ksiądz K. Dębowski (zastępca), L. Starnawski, P. Żak, B. Dzikowski, ksiądz W. Słowakiewicz, Dziewulski, Kuśmierz, W. Nieciecki, Ściegienny, Ciołek i E. Staniszewski. Na pokazy wybrano plac przy skrzyżowaniu dwóch szos z Kraśnika do Lublina i z Wilkołaza do Zakrzówka. Komitet zapewnił nagrody w gotówce i naturze to jest rasowe cielęta i prosięta, wyborowe odmiany zbóż i narzędzia rolnicze.
A zatem już wczesnym rankiem liczne gromadki włościan okolicznych w malowniczych strojach ludowych napływały do Wilkołaza jakby na odpust uroczysty. Po wysłuchaniu uroczystej mszy świętej i wzniosłej przemowy księdza dziekana Kobylińskiego z Kraśnika, wyruszono z kościoła o godz. 10:00 przy dźwiękach miejscowej orkiestry włościańskiej na plac wystawy. Przy bramie prezes Leon Hempel znany ziemianin i działacz społeczny przywitał uczestników, wytłuszczając cel, korzyści i potrzebę takiej wystawy. Wystawców było około 130. Najobficiej reprezentowany był inwentarz żywy czyli konie, bydło, nierogacizna i drób. W dziale inwentarza wystawiono kilka wspaniałych okazów koni i bydła. Prócz inwentarza na wystawę w Wilkołazie dostarczono sporo rozmaitych robót przemysłu domowego, tkanin, wyszywań, wyrobów drewnianych i glinianych. Wystawców drobnego przemysłu stawiło się czterdziestu. Komitet oprowadzał gości po wystawie i udzielał odpowiednich informacji a sędziowie poszczególnych działów przystąpili do swych czynności. Po ogólnym przeglądzie rozpoczęły się pogadanki, które wygłosili: o hodowli bydła – p. Chmyzowski, o hodowli koni – p. Guzowski, o ustawie weterynaryjnej – p. Łoniewski, o hodowli świń – p. Stranawski. Po popołudniowej przerwie sędziowie poszczególnych działów składali w kancelarii protokoły i postanowienia o przyznanych nagrodach wystawcom.

Dział koni: najwyższe nagrody przyznano braciom Józefowi i Janowi Ciołkom za grupę koni. Jeden z nich otrzymał siewnik rzędowy firmy Filrert i Dedina drugi bronę sprężynową, dwa korce selekcyjnego zboża do siewu i dyplom uznania.

Kolejne nagrody otrzymali:

1. Niezgoda Franciszek z Niedrzwicy, który za 2 let. ogierka otrzymał korzec pszenicy i 15 rubli.
2. Konrad z Kiełczewic za ogierka ardena— korzec pszenicy i 5 rb.
3. Karamon Ludwik z Wiłkołaza za ogierka gniadego, korzec pszenicy i 5 rb.
4. Wójcik Ludwik z Bystrzycy za roczną klaczkę—maciorkę zarodową wartości 20rb. got. 5 rb.
5. Ćwikła Ludwik z Popkowic za klacz 5-letnią kasztanowatą po Warjagu—świnkę zarodową za 25rb i rb. 10.
6. Skomorowski Stanisław z Osinek za 2 matki—Dyplom uznania, korzec pszenicy i korzec żyta.
7. Kloc Karol z Rudnika—Dyplom i rubli 5.
8. Baran Michał ze Strzyżowa za matkę ze źrebięciem—korzec pszenicy.
9. Damil Jan z Wiłkołaza za klacz—korzec pszenicy i 5 rubli.
10. Mital Nikodem z Urzędowa za klacz siwą korzec pszenicy i rb. 10.
11. Samolej Ludwik z Wiłkołaza za klacz—Dyplom, korzec żyta irb.15.
12. Chrzanowski Antoni z Wiłkołaza za klacz—Dyplom i korzec żyta.
13. Lenczyk Józef z Pawłowa za klacz—korzec żyta.
14. Wnuczek Kazimierz z Pułankowic za klacz—korzec żyta.
15. Bednara Jan z Wiłkołaza za dwie matki—Dyplom, korzec żyta, korzec pszenicy i rb. 5.
16. Wójcik Józef z Kłodnicy za klacz—korzec pszenicy.
17. Dziewulski Andrzej z Kłodnicy za dwie klacze—Dyplom, korzec pszenicy i korzec żyta.
18. Janczarek Paweł z Wiłkołaza za klacz gniadą rb. 5.
19. Baran Michał za wałacha—korzec żyta.
20. Wnuczek Franciszek z Wiłkołaza za gniadego wałacha—rb. 16.
21. Bartyszak ze Zdrapów za gniadego wałacha—rb. 5.
22. Wąsik Jan z Kłodnicy za roczną klaczkę gniadą—knurka zarodowego wartości 25 rb. I rubli 10
23. Pastuszek Michał z Niedrzwicy za szpakowatą klaczkę roczną—15 rubli.
24. Syreń Piotr z Borkowiny za ogierka rocznego—15 rubli.
25. Dudziak Antoni za ogierka rocznego karego—5 rubli.

Dział bydła: sędziowie w składzie pani Paulina Dobrowolska z Wiłkołaza, p. Stefan Kowerski z Józwowa i p. Maciej Tylus z Grabiny postanowili o przyznaniu nagród następującym wystawcom:

Za buhaje:
1. Kółko rolnicze „Polichna" za byka rasy holenderskiej - 15 rb.
2. Jan Rostek z Popkowic za byka holenderskiej półtora korca żyta do siewu.
3. Aleksander Marczyński z Bobów za byka rasy mieszanej (pinzgauer) - 5 rb.
Za krowy mleczne:
1. Bartłomiej Fila z Kiełczewic za krowę rasy polskiej—jałóweczkę rasową 5 rb.
2. Ciesielski z Bychawy za krowę dunkę—rasową maciorkę wartości 20 rb.
3. Antoń z Niedrzwicy za krowę biało-grzbietkę—półtora korca pszenicy.
4. Baliński z Kłodnicy za krowę biało-grzbietkę—2 korce żyta do siewu.
5. Winiarski Walenty z Niedrzwicy za krowę Żuławkę - 5 rb.
6. Krzysiak Józef za krowę holenderską—7 rb. 50 kop.
Za grupy:
Uszyński z Konarzewa za grupę rasy Szwyc—maciorkę rasową z Bychawy wartości 30 rb.
Za jałówki:
1. Zdeb Stanisław za jałówkę biało-grzbietkę—byczka holenderskiego.
2. Zdeb Ignacy za jałówkę poprawną – 6 rb.
Za okazy mięsne:
1. Gozdalski z Ratoszyna za krowę poprawną (simentaler)—rasową jałóweczkę.
2. Chrzanowski z Wiłkołaza za krowę poprawną (Fryz)—2 korce żyta
3. Kałużyński z Urzędowa za krowę poprawną 5 rb.

W dziale drobnego przemysłu włościańskiego przyznano następujące nagrody:

1. Ślusarski z Wierzchowisk za łyżki—rb. 3.
2. Staszowski z Wierzchowisk za łyżki—rb. 2.
3. Górzyńska Janina, ochroniarka ze Studzianek, za zabawki, dywaniki i pożyteczną działalność — Dyplom uznania.
4. Kendra Stanisław ze Skorczyc—wyroby tkackie—Dyplom uznania.
5. Zofia Markut z Wiłkołaza za gorset i czepki—rb. 4 kop. 50.
6. Mateusz Mazurkiewicz z Urzędowa, za garncarstwo—Dyplom i rb. 5.
7. Dygulanka Józefa za koszulki—rb. 3.
8. Kucharski Ignacy z Modliborzyc, kożuch własnej roboty—rb. 5.
9. Parcheta Jan z Janowa, za koło do wozów—Dyplom uznania.
10. Frąk Franciszek chłopiec z Zakrzówka , za zabawkę—wózek—kop. 50.
11. Kapusta Ludwik z Pułankowic, za meble z Leszczyny—Dyplom i rb. 5.
12. Ludwik Klimkiewicz z Janowa, za meble ogrodowe składane—Dyplom i rb. 10.
13. Wincenty Król z Janowa, za sukmany domowej roboty —rb. 10.
14. Konrad Dołgan z Zakrzówka, za wyroby tkackie z własnej przędzy—rb. 5.
15. Józef Paluch, chłopak z Kłodnicy, za wiatraczek z mechanizmem—rb. 1.
16. Frampolska spółka tkacka za wyroby różne—Dyplom uznania i rb. 20.
17. Antoni Dadej z Krzczonowa, za ul warszawski i wirówkę własnego pomysłu—Dyplom uznania.
18. Pani Czajkowska z Zaklikowa, za ornaty i wyroby pończosznicze—Dyplom uznania.
19. Błażej Dzikowski z Urzędowa, za ul warszawski i za nadstawką własnego pomysłu—Dyplom uznania.
20. Skibiński, ogrodnik z Olbięcina, za ogórki i szparagi—Dyplom uznania.
21. Stanisław Dańko z Wiłkołaza, za rzeźby z kamienia—rb.5.
22. Wojciech Bożek, z Antonina, za sukmanki, model domu i plan gospodarstwa—Dyplom i rb. 5.
23. Bęc Antoni z Kosarzewa, za roboty introligatorskie—rb. 10
24. Franciszek Wajnert, z Kraśnika, za sieczkarnię—ul ramowy warszawski.
25. Jan Łobodziński z Bychawy, za pług z pogłębiaczem—rb. 5.
26. Józef Baliński z Kłodnicy, za pług i gruber—rb. 3.

W dziale drobiu stanowiące komitet sędziowski panie M. Dobrska i P. Dobrowolska przyznały nagrodę rb. 3 gospodarzowi Andrzejowi Toporkowi.

Po za konkursem kilka dworów przysłało konie, krowy i trzodę chlewną. Wyróżniały się piękne okazy bydła z obory pana Leona Hempla, również trzoda z jego chlewni pierwsze miejsce trzymała. Najpiękniejszym koniem na pokazie był ogier czystej krwi angielskiej ze stajni p. Gosiewskiego z Radlina.
Pokaz więc wypadł pomyślnie. Największe trudy około urządzenia pokaz u ponieśli p. Leon Hempel prezes pokazu, miejscowy proboszcz, ks. Kazimierz Dębowski i włościanin Józef Ciołek. Praca ich była tym trudniejsza, że nic podobnego nikt u nas nie urządzał, za pomyślne więc przeprowadzenie tej sprawy należy się im słusznie wdzięczność ogółu. Specjalnie księdzu Dębowskiemu należy się podziękowanie za zorganizowanie orkiestry włościańskiej, która bezpłatnie przygrywała podczas pokazu i dzięki staraniom i umiejętności kapelmistrza Wojciecha Bednary, a tak że dzięki pilności członków orkiestry, popisywała się w cale nieźle.

---

Bibliografia:
Polak - Katolik : najtańsze pismo codzienne. R. 4, 1909
Biesiada Literacka: ilustrowana, 1909
Ziemia Lubelska R.4, 1909
Nowa Jutrzenka: tygodniowe pismo obrazkowe R. 2, 1909
Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej, tom. VII, 2010

---