Chałupy Zalesia

W ramach małego cyklu wilkołaskich chałup odwiedzimy dziś Zalesie.

Według mnie najbardziej malownicza część gminy Wilkołaz i doliny Urzędówki. Na portalu zabytek.pl znajdziemy kilka opisów chałup Zalesia, z których na uwagę zasługuje jeden dotyczący gospodarstwa z początku XIX w. w typowej przed wojną zabudowie okólnej. Oprócz budynku mieszkalnego zostały udokumentowane budynki gospodarcze należące do tej zagrody.

Wcześniej jednak przyjrzyjmy się dwóm innym chałupom.

Zalesie 14, opis z 1990 r.

Chałupa została wzniesiona ok. 1920 r. przez Wojciecha Kotułę, następnie przeszła na własność jego syna - Franciszka, a od 1986 r. właścicielem jest wnuk - Jan Kotuła,
Po wojnie obiekt nie był poddawany większym przekształceniom.
Obiekt prezentuje nieco rzadziej spotykany na tym terenie typ dyspozycji przestrzennej.
Założona na planie prostokąta, dwutraktowa z sienią przelotową na osi. W trakcie wsch. płytszym znajduje się kuchnia i komora, w zach. - głębszym mieści się kuchnia i izba.
Dach czterospadowy kryty gładko strzechą. Ściany zrębu bielone pobiałą wapienną na kolor jasnoniebieski.
Stropy i ściany pomieszczeń bielone; w części południowej podłogi deskowe. W kuchni od pd.-wsch. trzon kuchenny z kapą, piec chlebowy i ogrzewczy.

Zalesie 33, opis z 1990 r.

Dokładna data budowy obiektu nie jest znana. Chałupa została wzniesiona zapewne na krótko przed wybuchem I Wojny Światowej, następnie dwukrotnie zmieniała właścicieli, nazwiska dwóch pierwszych nie udało się ustalić.
Od początku lat 50. XX w. właścicielką jest Helena Nosal.
Chałupa usytuowana jest w środkowej części wsi, pod wysoką skarpą porośniętą lasem. Od frontu niewielki ogródek kwiatowy, od zach. komórki gospodarcze.
Założona na planie prostokąta, szerokofrontowa. Układ wnętrze trójdzielny, jednotraktowy z przelotową sienią na osi, kuchnią od zach., przedzieloną prowizorycznie izbą od wschodu.
Pułapy i ściany pomieszczeń bielone. W kuchni podłoga deskowa, w izbie posadzka i podłogo, w sieni gliniana polepa.
Urządzenia ogniowe składają się z trzonu kuchennego z kapą, pieca chlebowego i ogrzewczego w kuchni, oraz komina portkowego* i trzonu kuchennego w sieni.

Komin portkowy, inaczej arkadowy jest systemem odprowadzania spalin jednym kominem z kilku pieców. Przybierał charakterystyczną formę przesklepionej arkady, przypominającej nieco dwie nogawki portek. Arkadą można było swobodnie przejść lub urządzić w niej wędzarnik. (za Muzeum Wsi Opolskiej)

Zalesie 29, opis z 1990 r.

Chałupa

Dokładna data budowy chałupy nie jest znana. Wzniesiona być może na pocz. XIX w. Należała kolejno do rodziny Kusków, Samolejów, Kołtunów i Kloców.
Na początku XX w. właścicielem gospodarstwa był Jakub Kloc, a od ok. 1925 r. Jan Kloc, natomiast obecnie jest własnością wnuczki Jana Kloca i jej męża - Tadeusza Kozakowskiego.
Zagroda położona w pn.-zach. części wsi na wzniesieniu. Otoczona od pd. lasem. Chałupa ustawiona na osi wsch.-zach. od frontu poprzedzona niewielkim ogródkiem. Na zabudowę siedliska składa się ponadto zabudowa gospodarcza w formie okólnika oraz nowszy niewykończony dom drewniany i komórki gospodarcze oraz murowana obora.
Dach czterospadowy kryty strzechą.

Stodoła

Założona na planie prostokąta, szerokofrontowa, trójdzielna, z przelotowym klepiskiem na osi i dwoma zapolami po bokach.
Klepisko oddzielone od zapoli deskowymi zapolnicami wys. ok. 120 cm. Na klepisku gliniana polepa. Wrota dwuskrzydłowe deskowe, pierwotnie na biegunach, obecnie zawieszone na metalowych zawiasach pasowych.

Budynek gospodarczy

Budynek założony na planie prostokąta, szerokofrontowy, o wielodzielnym układzie pomieszczeń; wejścia do poszczególnych części budynku (stajnia, obora, spichlerz) w elewacji wsch. Dach pierwotnie czterospadowy pokryty strzechą (ob. zniszczony); przed spichlerzem okap szer. ok. 120 cm.
W pomieszczeniach inwentarskich podłoże nie utwardzone; w spichlerzyku drewniana podłoga. Stropy i ściany z surowych bali. Drzwi jednoskrzydłowe, deskowe zbijane tyblami, zawieszone na zawiasach pasowych.

Poddach

Usytuowany w obrębie zabudowy okólnej, na zamknięciu podwórza gospodarczego od wsch. Od pn. przylega do stodoły, pierwotnie od pd. łączył się z innymi budynkami gospodarczymi (ob. nieistniejące). Budynek założony na planie wydłużonego prostokąta, jednoprzestrzenny. Od podwórza otwarty, od pn. wrota (wyjazd na pole)

Źródło zabytek.pl