Plany regulacji Wilkołaza w 1836 roku
2025-07-14 14:29:07
Wilkołaska cegielnia
2025-05-17 17:16:47
Wilkołaz w czasach zarazy
2025-05-04 13:22:52
W stronę wieczności - obrzędy pogrzebowe dawnego Wilkołaza
2025-04-28 12:34:25Plany regulacji Wilkołaza w 1836 roku
Jak wyglądało centrum Wilkołaza 200 lat temu? Gdzie znajdował się szpital dla ubogich? W którym miejscu znajdowała się karczma? Czy w parafii była wikarówka? Jeśli tak, to gdzie?
Cyfrowe archiwa Ordynacji Zamoyjskich udostępniły rewelacyjne dla nas dokumenty z aktami wilkołaskiego probostwa.
Na potrzeby Ordynacji zostały wykonane plany przynależności i wykorzystania gruntów parafialnych sprzed i po ich regulacji w latach 30 osiemnastego wieku. Dostarczają nam bezcennych informacji na temat zabudowy centrum Wilkołaza w tamtych czasach.
Wilkołaska cegielnia
Oczywistym jest stwierdzeniem, że Kraśnik i okolice słyną z wyrobu cegieł. Jednak o ile dziś jest to fakt znany, za jakiś czas może pozostać jedynie ciekawostką historyczną. Jeszcze w latach siedemdziesiątych XX w. cegły produkowało tu ponad sto cegielni, a dzisiaj czynnych pozostało tylko kilka. Przyczyną tego jest między innymi anachroniczność cegły jako materiału budowlanego. Coraz mniejszy popyt i wysokie koszty powoduje brak opłacalności produkcji.
Taki los spotkał wilkołaską cegielnię. Około roku 2020 po blisko 60 latach zakończyła działalność. Jest jeszcze w całkiem niezłym stanie i może doczeka lepszych dla siebie czasów. Tymczasem zwiedziłem ją ostatnio, czego efektem jest ta krótka historia i kilkanaście zdjęć.
Wilkołaz w czasach zarazy
Kiedy prawie 10 lat temu przeglądałem biblioteki cyfrowe w poszukiwaniu okruchów wilkołaskiej historii, naknąłem się na informacje o epidemii cholery w końcówce XIX wieku, która dotknęła między innymi naszą miejscowość.
Wtedy, w 2016 roku byłem zaskoczony tymi informacjami, w świadomości miałem w zasadzie tylko najczęściej przywoływane: pandemię hiszpanki i średniowieczną czarną śmierć. Dzisiaj, parę lat po covidzie epidemie i pandemie nie są czymś abstrakcyjnym, dotyczącym czasów sprzed współczesnej medycyny, łatwo tłumaczącym się niewiedzą i, nie ma co owijać w bawełnę, brakiem elementarnej higieny naszych przodków.
W stronę wieczności - obrzędy pogrzebowe dawnego Wilkołaza
26 kwietnia 2025 przeżywaliśmy ostatnią drogę papieża Franciszka. Cały niemalże świat uczestniczył w tej uroczystości za pośrednictwem kamer. Ta podniosła uroczystość jest okazją aby pochylić się nad bolesnym momentem jakim jest odejście bliskiej osoby w historii naszej lokalnej społeczności.
Fotografia funeralna nie należy do tej najchętniej oglądanej i wykonywanej, co jest dość oczywiste. Jednak w chyba każdym rodzinnym archiwum znajdziemy wspólne ostatnie rodzinne zdjęcie ze zmarłym przodkiem leżącym w otwartej trumnie czy to w domu, czy na cmentarzu tuż przed złożeniem do grobu. W tym artykule prezentuję kilkanaście zdjęć z kolekcji Jana Żytka wykonanych w czasie uroczystości pogrzebowych. To trudny temat, ale też świadectwo szacunku i pokory wobec nieuchronności końca.
Czytaj więcej: W stronę wieczności - obrzędy pogrzebowe dawnego Wilkołaza
Chałupy Wilkołaza Drugiego, cz. 2
W ramach cyklu o wilkołaskich chałupach, wracamy do Wilkołaza Drugiego żeby przyjrzeć się kilku budynkom mieszkalnym i gospodarczym. Chałupy, które dziś przedstawiam mają podobną konstrukcję są typowymi dla naszej wsi budynkami wznoszonymi w pierwszych dekadach XX wieku.
Pierwszy dom znajduje się na początku tej części Wilkołaza. Z opisu z karty ewidencyjnej dowiadujemy się, między innymi:
Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej - pokaz lotniczy w Wilkołazie
W czasopiśmie Ster z lipca/sierpnia 1928, będącym organem Lubelskiego Komitetu Wojewódzkiego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (do 1927 r. Liga Obrony Powietrznej Państwa), znajdujemy notatkę o pokazie lotniczym w Wilkołazie. Impreza została zorganizowana 24 czerwca 1928 w dniu odpustu parafialnego.
Tego typu pokazy propagandowe (uwaga: słowo "propaganda" nie miało wówczas pejoratywnego charakteru, chodziło po prostu o popularyzację organizacji oraz lotnictwa wśród ludności cywilnej) odbywały się regularnie od 1927 roku w wielu miejscowościach lubelszczyzny. Nowość jaką było lotnictwo przyciągała do LOPP rzesze członków - była to wówczas jedna z najliczniejszych organizacji paramilitarnych w kraju.
Czytaj więcej: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej - pokaz lotniczy w Wilkołazie
Teściowa w worku wilkom na pożarcie
czyli niezwykły sposób zięcia na poskromienie złośnicy
Lubicie wilkołaskie historie kryminalne? Ja też. No to dzisiaj jedna z ciekawszych, a na pewno najzabawniejszych (choć nie dla bohaterki).
Działo się w Wilkołazie w 1926 roku, chłodną porą roku. Sprawę opisał Express Wieczorny Ilustrowany z 4 grudnia, a powrócił do niej Nowy Czas we wrześniu 1934 roku. Relacje różnią się w detalach, ale główne wydarzenia są zgodne i przedstawiają się następująco:
Historia pewnego zdjęcia
Przy okazji wpisu na stronie Okruchów w serwisie Facebook'a umieściłem zdjęcie żołnieży Wehrmachtu w towarzystwie dzieci przy jednej z wilkołaskich chałup. Okazało się, że jeden z Czytelników zidentyfikował miejsce i osoby z tego zdjęcia. Oto ta historia.
Nieubłagany upływ czasu powoduje, że stare fotografie, które mamy w swoich rodzinnych zbiorach stają się coraz częściej anonimowe. Wiemy, że to ktoś z rodziny, ale często nie ma już wśród nas kogoś, kto mógłby wskazać, że to siostra jednej z prababek, albo stryj dziadka. Dlatego póki mamy obok siebie osobę, która pomogłaby opisać rodzinne zdjęcia, korzystajmy i zapisujmy na odwrocie każdą cenną informację.
Pomysł pacyfikacji Wilkołaza w 1940 roku
Historia pacyfikacji podkraśnickich wsi w 1944 roku jest wstrząsająca. Jej wspomnienie znajduje się w artykule Pacyfikacja podkraśnickich wsi 2 lutego 1944. Okazuje się, że pewien epizod z 1940 roku mógł skończyć się podobną tragedią w Wilkołazie.
Cała historia została opisana w biografii Odilo Globocnika (wyd. Replika, 2009). Globocnik był dowódcą SS i policji na dystrykt lubelski Generalnego Gubernatorstwa. Prawdopodobnie to on był pomysłodawcą wymordowania Żydów w obozach zagłady, a wiosną 1942 roku kierował akcją "Reinhardt", w wyniku której zgładzono 1.8 miliona Żydów z GG i Okręgu Białystok.
Pacyfikacja podkraśnickich wsi 2 lutego 1944
2 lutego 1944 roku niemieckie oddziały dokonały największej i najkrwawszej pacyfikacji polskiej wsi. Niemcy zamordowali około 1300 osób w tym setki dzieci i kobiet we wsiach Borów, Karasiówka, Szczecyn, Wólka Szczecka, Łążku Zaklikowskim i Łążku Chwałowskim.
Jak pisze Muzeum 24. Pułku Ułanów w Kraśniku dokładne przyczyny pacyfikacji tych terenów nie są do końca znane, jednak można uznać, że była to akcja wymierzona w polskie podziemie i wspomagającą ja lokalną ludność. Niemcy postanowili przeprowadzić akcję „oczyszczającą” teren z wrogów i „bandytów”. W akcji wzięło udział kilka tysięcy żołnierzy Wehrmachtu, żandarmerii, jednostek SS, własowców wspomaganych artylerią, lotnictwem, czołgami i wozami pancernymi.
Alternatywne Forum Wilkołaz
Początek lat dwutysięcznych był okresem, w którym internet coraz śmielej wkraczał do naszych domów. Stałe i szybkie łącze było jeszcze marzeniem, zwłaszcza na terenach wiejskich, a smartfony były, owszem, w powieściach science-fiction (pierwszy iPhone miał premierę w połowie 2007 roku, a upłynęło jeszcze sporo czasu zanim smartfony trafiły pod polskie strzechy).
W 2001 roku Gmina Wilkołaz zaistniała w globalnej sieci. Skromnie to mało powiedziane. Na dodatek ktoś użył herbu Rybczewic (gmina znajdująca się między Bychawą a Piaskami).
Pierwsze koty za płoty, przypuszczam, że te strony były zakładane hurtowo gminom przez jakąś instytucję, bo już w 2002 roku Gmina Wilkołaz posiadała swoją profesjonalną stronę internetową dostępną pod innym adresem i zarządzaną przez samorząd. Nie była bardzo rozbudowana, ale już spełniała podstawowe zadania. Zawierała opis gminy, skład władz, dane kontaktowe, troszkę informacji o historii, zabytkach, przyrodzie i działających instytucjach. Znalazło się na niej miejsce na ogłoszenia, przetargi i link do biuletynu informacyjnego.
Przebudowa plebanii
W drugiej połowie 2024 roku wilkołaska plebania zmieniła nieco swój wygląd. Uzyskała nowy dach, dzięki czemu upodobniła się do pierwotnego wyglądu.
Na przełomie 1969 i 1970 roku rozpoczęła się przebudowa wilkołaskiej plebanii. Budynek w swojej pierwotnej formie powstał w 1907 roku (wg Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Wilkołaz na lata 2019 - 2023). Niestety jest jakaś luka w informacjach na temat proboszczów/administratorów parafii między 1890, kiedy zmarł dotychczasowy proboszcz ks. Ignacy Górski, a 1908, kiedy proboszczem został ks. Kazimierz Dębowski. Nie wiemy zatem kto był budowniczym plebanii.
Więcej artykułów…
Strona 1 z 5