Wilkołaska cegielnia
2025-05-17 17:16:47
Wilkołaz w czasach zarazy
2025-05-04 13:22:52
W stronę wieczności - obrzędy pogrzebowe dawnego Wilkołaza
2025-04-28 12:34:25
Chałupy Wilkołaza Drugiego, cz. 2
2025-02-16 13:05:26Etiuda filmowa - Włościanie wsi Wilkołaz
Jednym z pierwszych tekstów na okruchach był ten prezentujący artykuł "Włościanie wsi Wilkołaza" z czasopisma Kmiotek wydanego w czerwcu 1861 roku.
Dziś możemy do niego wrócić dzięki etiudzie filmowej pana Kamila Mazurka opartej na treści tego artykułu.
Chałupy Wilkołaza Drugiego
Obecnie nie spotkamy już chałup krytych strzechą, chyba, że wybierzemy się do skansenu (do czego zachęcam, zwłaszcza naszego, lubelskiego). Ale jeszcze wielu z nas je pamięta - ostatnie strzechy przetrwały do lat 80. może 90.
Zniknęły dachy kryte słomą, a często wraz z nimi najstarsze chałupy. Na szczęście zdjęcia wraz z opisami niektórych z nich zachowały się w rejestrze zabytków.
Dziś chcę przypomnieć dwie chałupy z Wilkołaza Drugiego.
Historia pierwszej z nich sięga pierwszej połowy XIX wieku. Została wykreślona z rejestru w 2005 roku (choć pewnie przestała istnieć nieco wcześniej).
Pierwsza komunia święta - wspomnienia
Mamy maj, a więc sezon komunijny w pełni. Jak wyglądała ta uroczystość w dalekiej przeszłości? Wydaje się, oglądając stare zdjęcia, że niewiele różniła się od współczesnych - czy na pewno?.
Posłuchajmy zatem bezpośrednich relacji z pracy pani Magdaleny Chmielik "Obraz życia społeczno-kulturalnego mieszkańców Wilkołaza w świetle dokumentacji fotograficznej Jana Żytka".
Przystanek Wilkołaz Wieś
Dziś wygląda nowocześnie, na europejskim poziomie. Przed przyjazdem pociągu automat odczytuje zapowiedzi, kolejowy zegar odlicza czas, a szlabany patriotycznie biało-czerwone szlabany dbają o bezpieczeństwo. No i oczywiście pasażerów zabierają nowoczesne elektryczne składy.
Przystanek w Wikołazie parę razy przewijał się w poprzednich wpisach. Dzisiaj chcę zaprezentować małe kompendium fotografii z różnych okresów jego funkcjonowania.
Od chwili powstania w 1927 roku (po przebudowie linii kolejowej i zlikwidowaniu przystanków w Borkowiźnie i Wilkołazie Górnym) pełnił bardzo istotną rolę dla mieszkańców Wilkołaza i sąsiednich miejscowości jako punkt, z którego można wyruszyć koleją do szkoły, pracy, czy w świat.
Wiosenne roztopy
Raz na jakiś czas spokojna rzeczka przepływająca przez między Wilkołazem I a Zagrodami, potem przy Błoniach i ostatecznie wpadająca do Urzędówki pokazuje swój pazurek. Wiosenne gwałtowne roztopy mogą tak nakarmić ją wodą, że nie mieści się w swoim korycie i rozlewa się na okoliczne łąki.
Teraz takim sytuacjom sprzyja to, że od wielu lat nie jest pogłębiana, a brzegi nie są wzmacniane faszyną (drewniane kołki przeplatane wikliną). Choć z drugiej strony nie ma już takich śnieżnych zim jak niegdyś.
O starym cmentarzu w Nowym GÅ‚osie Lubelskim
17 czerwca 1942 roku w gazecie Nowy Głos Lubelski ukazał się krótki artykuł na temat opłakanego stanu wilkołaskiego cmentarza. Poniżej zamieszczam pełną treść, a jego uzupełnieniem niech będą zdjęcia potwierdzające smutną prawdę.
"Stary cmentarz" został założony w 1848 roku po zakończeniu pochówków na cmentarzu znajdującym się przy skrzyżowaniu szosy lubelskiej i zakrzowieckiej. Jego historię opisywałem prawie dokładnie rok temu w artykule Tajemnice starego cmentarza.
Czytaj więcej: O starym cmentarzu w Nowym Głosie Lubelskim
Folwark Wilkołaz Górny
Mamy już wiosnę, ale chcę na chwilę wrócić pamięcią do mroźnych i śnieżnych zim lat osiemdziesiątych. Trudno sobie to dziś wyobrazić, ale w sprzyjających warunkach wychodziliśmy w ramach lekcji WF na zalew, gdzie jeździliśmy na łyżwach po odsłoniętym lodzie - pięknie odśnieżone tory wiły się wokół całego zalewu. Oprócz tego chodziliśmy pojeździć na nartach (szkolnych - były biegówki i zjazdówki z zapięciami na normalne buty) z jedynej bliskiej górki - skarpy przy dawnym dworze. I o tym dworze i folwarku, do którego należał chcę dziś opowiedzieć.
Kiedyś było to dla nas tajemnicze miejsce, a wyobraźnia pobudzana przygodowymi książkami i filmami (Pan Samochodzik, Spotkania z Duchami) kreowała różne historie z nim związane. Na przykład istnienie tunelu między dworem a kościołem. A prawdziwa historia jest taka.
Założenie orkiestry dętej w Wilkołazie
Pierwotnym celem przyświecającym powstaniu "Okruchów historii" było zgromadzenie w jednym miejscu znalezionych w archiwalnych czasopismach artykułów i informacji związanych z Wilkołazem i jego mieszkańcami. Oprócz dużych tematów takich jak opis kościoła w Gazecie Świątecznej, czy informacje o wystawie rolniczej z 1909 roku, Wilkołaz pojawia się w typowych codziennych aktualnościach z regionu i kraju. W tym cyklu będę się dzielił z Wami tymi drobnymi znaleziskami - okruszkami właśnie. Zdarzenia owe - czasem ważnie, czasem pozornie nieistotne - składają się na codzienny obraz Wilkołaza naszych przodków (głównie międzywojennego, kiedy to prasa lokalna przeżywała swój złoty okres).
Dziś całkiem istotny okruszek - ciekawa informacja o założeniu przez ks. Dębowskiego orkiestry dętej zamieszczona w Nowej Jutrzence - tygodniku wydawanego na początku XX w. w Bychawie przez ks. Antoniego Kwiatkowskiego. W 1908 roku pisał:
Wilkołaz - 1964
Minęło dwadzieścia lat od przejścia frontu w ostatnim roku II Wojny Światowej. Dla części z Was to czasy, do których możecie sięgnąć pamięcią, dla nieco młodszych będzie to spojrzenie z perspektywy czasu i przestrzeni na Wilkołaz rodziców i dziadków. Przyjrzyjmy się jak zmieniła się nasza wieś od czasów wojny i co przetrwało z tych lat, a co nie do naszych czasów.
Przeniesiemy siÄ™ tam dziÄ™ki zdjÄ™ciom lotniczym wykonanym 19 kwietnia 1964 roku dostÄ™pnych na  stronach PaÅ„stwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego. Same fotografie sÄ… bardzo wysokiej jakoÅ›ci i pokazujÄ… wiele detali, ale niestety nie obejmujÄ… północnej wzglÄ™dem UrzÄ™dówki części WilkoÅ‚aza - niewielki tylko wycinek Poduchownego.Â
Pokaz inwentarza i przemysłu drobnego w Wilkołazie 1909
Maciej Jastrzębski
Bez wątpienia ważnym i odświętnym wydarzeniem w życiu wsi przed I Wojną Światową były jednodniowe pokazy inwentarza i drobnego przemysłu. Pod patronatem Lubelskiego Towarzystwa Rolniczego przygotowywali je działacze kółek rolniczych we współpracy z Lubelskim Wydziałem Kółek Rolniczych, który wspierał organizatorów finansowo, wyszukiwał fundatorów nagród, zapewniał wreszcie sędziowską kadrę.
Na Lubelszczyźnie prowincjonalne wystawy odbyły się po raz pierwszy latem 1909 r. Urządzono je w Wilkołazie, Nałęczowie, Lubartowie, Krasnymstawie i Hrubieszowie. Dość dobrze takie wydarzenie, które odbyło się w Wilkołazie relacjonują ówczesne gazety.
W Wilkołazie wsi powiatu Janowskiego odbyła się z inicjatywy panów Hemplów ze Skorczyc, Wystawa Rolniczo-Przemysłowa. Był to pierwszy tego typu pokaz w guberni Lubelskiej.
Czytaj więcej: Pokaz inwentarza i przemysłu drobnego w Wilkołazie 1909
Tajemnice starego cmentarza
Czy znalazłoby się w Wilkołazie miejsce, w którym można umieścić akcję filmu grozy? Być może ktoś wskazałby dziś jakiś straszny zakątek (zapraszam do propozycji), ale jeszcze trzydzieści, czterdzieści lat temu każdy wskazałby jedno miejsce: stary cmentarz.
Pisząc "stary cmentarz" mam na myśli ten z kaplicą Guzowskich. Cmentarzy w Wilkołazie jest pięć (oczywiście pomijam pewne miejsca pochówków sprzed XVII w., których położenia nie znamy):
Dom Morskiego
Czas nieuchronnie zaciera ślady naszej historii, chyba, że świadomie staramy się ją chronić. Z naszego krajobrazu rok po roku znikają dawne drewniane chałupy, stare młyny, domy przez dziesięciolecia stanowiące nieodłączny element wiejskiego krajobrazu i definiujące otaczającą przestrzeń.
Lada moment w nicość obrócą się stare chałupki stojące obok kościoła: dom pani Madejowej (na którego dach kryty strzechą jako dzieciak wjechałem rowerem ;)) i dom państwa Siwków. Taki sam los w połowie lat osiemdziesiątych spotkał budynek, który na pewno pamiętają starsi mieszkańcy Wilkołaza.
WiÄ™cej artykułów…
Strona 2 z 5