Rabunek w Urzędzie Gminy

XIX-wiecznego Wilkołaza nie omijały i ciemniejsze strony codziennego życia. W Gazecie Warszawskiej z 15 sierpnia 1870 roku czytamy o zuchwałej kradzieży w urzędzie gminy. Napad się udał, złodzieje skradli 172 ruble, a rozbitą skrzynię kasową porzucili w życie w odległości wiorsty (ok. kilometra) od urzędu.

Trudno tę kwotę odnieść do obecnych realiów, dość powiedzieć, że para wołów warta była ok 100 rs, krowa dojna - ok. 30 rs, a roczny dochód ze sprzedaży zbóż z 28 morgów (ok 15 ha) to 150-200 rubli. Dla złodzieja był to więc łakomy kąsek, a za takie przestępstwa czekała zsyłka na daleką północ, z której raczej nie było powrotu.

Niestety nie wiemy czy sprawcę ujęto.

Czytaj więcej: Rabunek w Urzędzie Gminy

Informacja o śmierci proboszcza Wilkołaza ks. Romana Leszka

W Kurierze Warszawskim z 4 sierpnia 1870 roku znajdujemy informację o śmierci proboszcza wilkołaskiego, księdza Romana Leszka.  Ksiądz zmarł w wieku 43 lat po krótkiej lecz ciężkiej chorobie.

Czytaj więcej: Informacja o śmierci proboszcza Wilkołaza ks. Romana Leszka

Bryczką przez Wilkołaz

Tym razem zapraszam miłą Czytelniczkę i Czytelnika na podróż w czasie i przestrzeni. Nie użyjemy do tego wehikułu H. G. Wellsa, ale starego numeru Gazety Warszawskiej i bryczki pana W.D., korespondenta tej gazety. Podróż rozpocznie się o poranku pięknej lipcowej soboty 1854 roku w Lublinie. W czasie tej wycieczki będziemy mogli nacieszyć oczy widokami, których już nie dojrzymy z okien szybko pędzących samochodów.

Czytaj więcej: Bryczką przez Wilkołaz

Mapy XVIII i XIX-wieczne

Niewiele znajdujemy w archiwach map XVIII i XIX wiecznych obejmujących region Wilkołaza, a jednocześnie go uwzględniających. O dwóch napisałem w artykule Pierwsze mapy. Tutaj przedstawię pozostałe, które udało mi się odnaleźć.

Mapa z 1772 roku będąca częścią publikacji „Carte de la Pologne...” autorstwa geografa Republiki Weneckiej Giovanni'ego Rizzi-Zannoni. Głównym wykonawcą planów byli kapitan artylerii Franciszek Czaki oraz matematyk króla Stanisława Augusta Jan Fryderyk Endersch. Dzięki pracom Czakiego powstała większość XVIII-wiecznych zachowanych map Reczypospolitej, w tym uważana za najlepszą „Carte de la Pologne”. Atlas ten nie powstałby gdyby nie pomysł, inspiracja i mecenat księcia Józefa Aleksandera Jabłonowskiego. Wojewoda nowogródzki, stolnik wielki litewski, historyk, mecenas sztuki, tłumacz, poeta oraz założyciel Towarzystwa Naukowego Jabłonowskich w Lipsku - jednym słowem człowiek-orkiestra. Wilkołaz występuje na mapie pod nazwą Wielkilas, nie ma naniesionych traktów wiodących przez miejscowość, oznaczony jest tylko główny trakt z Lublina przez Bełżyce, Urzędów na zachodnią stronę Wisły.

Czytaj więcej: Mapy XVIII i XIX-wieczne

Początek szkolnictwa w Wilkołazie

Dzięki kronikom i archiwom znamy XX-wieczną historię szkoły w Wilkołazie. Pojawia się jednak pytanie jakie były pierwotne początki edukacji na tych terenach? Kiedy po raz pierwszy zapłonął płomyk w kaganku oświaty? Znowu, z pomocą dawnych dokumentów przechowywanym w archiwach możemy odpowiedzieć na te pytania. Ziemia wilkołaska miała ogromne szczęście i zaszczyt być miejscem, gdzie ksiądz Piotr Ściegienny rozpoczął swą patriotyczną działalność. Więcej, możemy prześledzić historię jego starań o założenie pierwszej szkoły w zasadzie od pierwszej myśli o rozpoczęciu edukacji wilkołaskich dzieci, przez skromne początki szkółki, po trudności i wyzwania, które przed nim stawiała trudna ówczesna rzeczywistość.

Nazwisko księdza Piotra Ściegiennego kojarzone jest z jego działalnością społeczną i niepodległościową po powstaniu styczniowym, w okresie gdy był wikariuszem w Wilkołazie. Został nim w 1833 roku po likwidacji przez zaborcę klasztoru i szkoły ojców Pijarów w Opolu Lubelskim (do seminarium Pijarów w Warszawie wstąpił we wrześniu 1827 roku, by po miesiącu zostać przeniesionym do pijarskiej szkoły wydziałowej w Opolu Lubelskim). Miał wtedy 32 lata, rok posługi kapłańskiej, wizję poprawy sytuacji ludu chłopskiego i wielką determinację w urzeczywistnieniu swoich zamierzeń. Więcej na temat życiorysu i działalności księdza Ściegiennego możemy się dowiedzieć z wielu dostępnych opracowań m.in. Tadeusza Mencla - „Piotr Ściegienny - przywódca spisku chłopskiego” (Kalendarz Lubelski, 1974), czy książki Adolfa Sowińskiego „Wikary z Wilkołazu” (fragment na stronie Mariusza Pelaka).

Czytaj więcej: Początek szkolnictwa w Wilkołazie

Beczka miodu, łyżka dziegciu

Jednym z filarów społeczności wiejskiej, bez którego trudno sobie wyobrazić bezpieczne funkcjonowanie i rozwój jest Ochotnicza Straż Pożarna. Historia Ochotniczej Straży Pożarnej w Wilkołazie sięga początków XX wieku kiedy proboszcz wilkołaski ks. Kazimierz Dembowski utworzył straż ogniową.

Czytaj więcej: Beczka miodu, łyżka dziegciu

Otwarcie drogi Lublin - Wilkołaz

Na XVIII-wiecznych mapach główny trakt wiodący na południe z Lublina prowadzi przez Bełżyce, Borzechów, Urzędów i dalej w kierunku Sandomierza (zob. Pierwsze Mapy). Dopiero na mapach pochodzących z drugiej połowy XIX wieku i początku wieku XX droga z Lublina do Kraśnika przez Niedrzwicę i Wilkołaz zyskuje na znaczeniu.

Czytaj więcej: Otwarcie drogi Lublin - Wilkołaz

Licytacja na budowę szkoły

W dzienniku Ziemia Lubelska z 15 stycznia 1913 roku znalazło się małe, ale interesujące ogłoszenie.

Czytaj więcej: Licytacja na budowę szkoły

Pierwsze mapy

Dzięki starym mapom w prosty sposób możemy wyobrazić sobie geograficzny kontekst losów miejscowości. To czy i kiedy miejscowość pojawia się na mapach wskazuje pośrednio na jej wielkość i znaczenie dla regionu. Niektóre z nich przez długi czas pojawiają się na mapach by potem nagle z nich zniknąć i więcej się nie pojawić.

Oczywiście analizując mapy dawne należy pamiętać, że każda taka mapa może być obarczona pewnymi nieścisłościami i błędami często powielanymi jeśli mapa powstawała na podstawie starszej publikacji. Na temat weryfikacji wiarygodności treści map dawnych powstało wiele publikacji naukowych. 

Czytaj więcej: Pierwsze mapy

Źródła podstawowe

Każda historia ma swój początek. Jak już pisałem nie ośmielę się wchodzić w rolę historyka, analizować i tworzyć uporządkowaną chronologię zdarzeń prowadzących od założenia parafii aż po dzień dzisiejszy, a tylko wskazać dostępne online źródła wiedzy, na które powołują się opracowania historyczne i moje „znaleziska”.

Zwięzłe opracowania historii miejscowości znajdziemy na stronach:

Jednym z podstawowych źródeł wiedzy o początkach wielu miejscowości jest „Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis” Jana Długosza z lat 1470-1480. Jest to najstarszy znany polski spis beneficjentów, dóbr i przywilejów, na który powołują się opracowania dotyczące historii Wilkołaza. Miejscowość wymieniona jest na stronie 551 II tomu (Wilkolazi), na kolejnej znajduje się wzmianka o Woli Wilkołaskiej (Wylkolaszka Wolya).

Czytaj więcej: Źródła podstawowe

Projekt Szkoły Podstawowej

Pierwsza szkoła zajmuje szczególne miejsce w historii każdego z nas. Oprócz oczywistego wpływu na kształtowanie naszej świadomości, rozwój intelektualny, społeczny jest też miejscem w przestrzeni, które jest w naturalny sposób wspólnym ogniwem historii pokoleń.

To tutaj od kilkudziesięciu lat łączą się ścieżki, które tysiące razy pokonywali nasi rodzice i dziadkowie z tornistrami na plecach, w krótkich spodenkach, pomysłami na zabawy i psoty w głowach i może czasem z planami na życie. Dzięki archiwom możemy się dowiedzieć jakie były początki budynku tej szkoły. 

Czytaj więcej: Projekt Szkoły Podstawowej

Tygodnik Ilustrowany - Kościół w Wilkołazie - treść

Kościół w Wilkołazie

Przy drodze wiodącej z Lublina do Kraśnika, miejsca sławnego pięknym gotyckim kościołem, postawionym przez przodka Gorajskich z Goraja, a zdobnym w liczne pomniki Tęczyńskich, jakoteż ołtarzem przedziwnie rzeźbionym, leży na pochyłości pagórkowatej przestrzeni, ponad rozległemi łąkami, wieś ordynacja Wilkołaz, śród której stoi kościół okazały pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, otoczony lipami odwiecznemi i topolami.

Czytaj więcej: Tygodnik Ilustrowany - Kościół w Wilkołazie - treść

Więcej artykułów…